
Prywatność trudno zdefiniować, gdyż nie ma jednej definicji legalnej tego pojęcia. Ale spośród wielu definicji wskazać można chociażby następującą definicję „swoboda rozporządzania informacjami na swój temat” (J. Kohler). Wraz z rozwojem Internetu coraz istotniejsza staje się ochrona prywatności również w wirtualnej rzeczywistości. Większa świadomość społeczeństwa sprawia, że dostrzegamy znaczenie prawa do prywatności.
Prawo do prywatności jako prawo człowieka i dobro osobiste
Prawo do prywatności rozumiane może być jako prawo człowieka, jak również jako dobro osobiste.
Zaliczone zostało do katalogu praw podstawowych i uznawane jest za prawo człowieka pierwszej generacji. Konstytucja RP z 1997 roku w art. 47 gwarantuje każdemu prawo do prywatności. Natomiast kolejne przepisy (art. 48-51) Konstytucji stanowią uzupełnienie tej regulacji.
Jako dobro osobiste prawo do prywatności podlega ochronie na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, choć nie zostało wymienione w katalogu dóbr osobistych (art. 23 Kodeksu cywilnego) uznaje się, że należy do tego otwartego katalogu.
Po raz pierwszy w 1984 roku Sąd Najwyższy uznał prywatność jako dobro osobiste (patrz: wyrok SN z 18 stycznia 1984 roku, sygn. akt I CR 400/83).
Sama koncepcja right to privacy wywodzi się prawa anglosaskiego. Dopiero po II wojnie światowej zauważono, że prywatność powinna być chroniona. Wcześniej deprecjonowano wszelkie prawa człowieka, w tym to do prywatności.
Prywatność nie jest objęta ochroną absolutną, co oznacza, że prawo do prywatności może zostać ograniczone, gdy jest to niezbędne w demokratycznym państwie prawnym i poddane jest ścisłym regułom przewidzianym przez zasadę proporcjonalności.
„Prywatność ma podlegać ochronie właśnie dlatego i tylko dlatego, że przyznaje się każdej osobie prawo do wyłącznej kontroli tej sfery życia, która nie dotyczy innych, a w której wolność od ciekawości innych jest swoistą conditio sine qua non swobodnego rozwoju jednostki”. ~ M. Safjan
Prawo do prywatności w prawie międzynarodowym
Artykuł 12 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 10 grudnia 1948 roku stwierdza: „Nikt nie będzie poddany arbitralnemu wkraczaniu w jego życie prywatne, rodzinnę, mieszkanie lub korespondencję, ani też zamachom na jego honor i reputację. Każdy jest uprawniony do ochrony prawnej przed takim wkraczaniem lub takimi zamachami”.
Artykuł 17 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych mówi, że:
1. „Nikt nie będzie poddany arbitralnej lub bezprawnej ingerencji w jego życie prywatne, rodzinne, mir domowy czy korespondencję, ani też bezprawnym zamachom na jego cześć́ i dobre imię̨.
2. Każdy ma prawo do ochrony prawnej przed tego rodzaju ingerencją lub zamachami”.
Artykuł 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka stanowi, że:
1. „Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.
2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę̨ i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne oraz dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę̨ porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę̨ praw i wolności innych osób.
Prawo do prywatności a prawo do ochrony danych osobowych
- Odmienny charakter prawny przepisów o ochronie danych osobowych – ukierunkowanych na prewencję i zapobieganie naruszeniom, podczas, gdy mechanizmy ochrony prywatności zorientowane są na działanie post factum (M. Safjan).
- Ochrona prywatności jest pojęciem pomniejszym niż ochrona danych osobowych.
- Niektóre zachowania mogą naruszać czyjąś prywatność, ale nie muszą jednocześnie naruszać przepisów dotyczących przetwarzania danych osobowych.
Unijny model ochrony danych osobowych
Model ochrony prywatności i danych osobowych funkcjonujący w Unii Europejskiej jest powszechnie uznawany za najbardziej kompleksowy i odzwierciedlający złożoność rynku przetwarzania informacji w erze społeczeństwa informacyjnego.
Źródło: G. Buttarelli, The EU GDPR as a clarion call for a new global digital gold standard, International Data Privacy Law 2016, t. 6, z. 2, s. 77.
Stan prawny na dzień: 29 listopada 2021 roku
Zdjęcie: pixabay.com