Pracodawca vs. pracownik: prawa autorskie do programu komputerowego

W poprzednim wpisie na blogu opisałam warunki, jakie muszą zostać spełnione, aby majątkowe prawa autorskie do utworu pracowniczego nabył pracodawca. Tym razem zajmę się programem komputerowym napisanym w ramach stosunku pracy. Jakie są zatem różnice dla nabycia autorskich praw majątkowych przez pracodawcę w przypadku programu komputerowego?

Program komputerowy

Przypomnę, że nie ma ustawowej definicji programu komputerowego, ale można przyjąć, że to „zestaw instrukcji wykonywanych bezpośrednio lub pośrednio przez komputer w celu osiągnięcia określonego rezultatu”. Należy odróżnić go od pojęcia oprogramowania (z ang. software) i jego graficznej postaci (tj. interfejsu). Wyróżnia się  dwie formy programu komputerowego:

• kod źródłowy – zrozumiały dla programisty;
• kod wynikowy (maszynowy) – zrozumiały dla maszyny;

Nie zawsze tak było, ale obecnie zgodnie przyjmuje się, że program komputerowy chroniony jest jak utwór literacki.

Relacja między pracownikiem a pracodawcą

Warunkiem dla nabycia praw do programu komputerowego jest fakt zawarcia między stronami umowy o pracę i w wyniku jej zawarcia powstaje relacja pracownik – pracodawca, do której znajdują zastosowanie przedmiotowe rozważania.

Autorskie prawa osobiste a autorskie prawa majątkowe 

Kluczowe jest odróżnienie autorskich praw osobistych od autorskich praw majątkowych.

Wśród autorskich praw osobistych wymienić należy:

1. Prawo autorstwa utworu,
2. Prawo oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo,
3. Prawo nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania,
4. Prawo decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,
5. Prawo nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

W przypadku programów komputerowych, pkt 3-5 nie znajduje zastosowania.

Natomiast wśród majątkowych praw autorskich wyróżnia się:

1. Prawo do korzystania z utworu;
2. Prawo do wynagrodzenia
3. Prawo do rozporządzania utworem.

Kiedy pracodawca uzyskuje majątkowe prawa autorskie do programu komputerowego napisanego przez swojego pracownika?

W odróżnieniu od zwykłego utworu pracowniczego, w przypadku programu komputerowego pracodawca jest na bardziej uprzywilejowanej pozycji, gdyż:

„prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków wynikających ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej”. (art. 74 ust. 2 prawa autorskiego)

W związku z tym, pracodawca nabywa majątkowe prawa autorskie do programu komputerowego swojego pracownika:

• ex lege, czyli z chwilą stworzenia tego programu (w sposób pierwotny);
• pracodawca nie musi „przyjmować” utworu, jak wymagane to jest w przypadku zwykłych utworów pracowniczych;
• nie ma znaczenia ani cel umowy o pracę ani zgodny zamiar stron.

Pracownik powinien pamiętać, że:

• pomimo powyższego pracownik posiada niezbywalne autorskie prawa osobiste czyli  prawo do autorstwa utworu i prawo do oznaczania utworu swoim imieniem i nazwiskiem / pseudonimem / udostępniania anonimowo;
• po rozwiązaniu stosunku pracy pracownik nie odzyska praw majątkowych do utworu;

Pracodawca nabywa następujące prawa majątkowe do programu komputerowego:

• trwałego lub czasowego zwielokrotnienia programu komputerowego w całości lub w części jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie; w zakresie, w którym dla wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania i przechowywania programu komputerowego niezbędne jest jego zwielokrotnienie, czynności te wymagają zgody uprawnionego;
• tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu lub jakichkolwiek innych zmian w programie komputerowym, z zachowaniem praw osoby, która tych zmian dokonała;
• rozpowszechniania, w tym użyczenia lub najmu, programu komputerowego lub jego kopii.

Co warto zapamiętać:

• Program komputerowy chroniony jest jak utwór literacki;
• Pracodawca uzyskuje majątkowe prawa autorskie do programu komputerowego już w momencie jego stworzenia (moment rozpowszechnienia, a gdy nie doszło do rozpowszechnienia od momentu ustalenia);
• Pracownik posiada niezbywalne prawa autorskie osobiste do programu komputerowego, czyli np. oznaczania go swoim nazwiskiem.

Stan na dzień: 26 luty 2019 roku

Foto: pixabay.com