Prawa autorskie do utworu

main-image — Foto: Katsushika Hokusai’s Under the Wave off Kanagawa, domena publiczna, CCO.

Pojęcie utworu

Prawo autorskie chroni „każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia” (utwór), (art. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, dalej jako PrAut.).

Taki przejaw działalności twórczej człowieka musi spełniać następujące warunki:

musi mieć charakter twórczy;
musi mieć indywidualny charakter (niepowtarzalny);
musi zostać ustalony w jakiejkolwiek postaci.

Nieobjęte ochroną prawno-autorską są:

idee, pomysły, odkrycia;
procedury, metody i zasady działania, koncepcje matematyczne;
akty normatywne (ustawy, rozporządzenia);
proste informacje prasowe;
wytwory o niskim poziomie twórczości;

Czy należy zarejestrować utwór, aby korzystać z ochrony prawa autorskiego?

Nie, zgodnie z art. 1 ust. 4 PrAut., ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności. Nie istnieje żaden rejestr utworów objętych ochroną. Ochrona przysługuje od momentu stworzenia utworu (ustalenia).

Pytania dotyczące konieczności rejestracji wiążą się zwykle z tym, że w niektórych państwach taka rejestracja utworu jest możliwa np. w Hiszpanii czy w Stanach Zjednoczonych (Library of Congress).

Kim jest twórca utworu?

Zgodnie z art. 8 ust. 2 PrAut. “ domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze zostało uwidocznione na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu”.

Coraz częściej w ostatnich latach pojawiają się pytania, o to, czy zwierzę albo maszyna (sztuczna inteligencja) mogą zostać uznane za twórcę utworu. O tym więcej już niedługo.

Prawa autorskie twórcy utworu

Każdy twórca utworu (dzieła) korzysta z dwóch rodzajów praw autorskich:

autorskie prawa osobiste;
autorskie prawa majątkowe.

Autorskie prawa osobiste są prawa niezbywalne i nieograniczone w czasie.

W przeciwieństwie do autorskich praw osobistych, autorskie prawa majątkowe to prawa zbywalne, ograniczone w czasie (70 lat, z wyjątkami) i takie, które stanowią przedmiot obrotu gospodarczego.

Prawa autorskie są przedmiotem umów o przeniesienie prawa oraz licencji i sublicencji, o których wkrótce.

Rodzaje utworów

Według efektu procesu twórczego wyróżnia się:

utwór samoistny i inspirowany;
utwór z zapożyczeniami i zależny czy stanowiący opracowanie cudzego utworu;
utwór zbiorowy oraz zbiory utworów;
utwór pracowniczy;

Według dziedziny twórczości w Polsce wymienia się:

utwory wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
plastyczne;
fotograficzne;
lutnicze;
wzornictwa przemysłowego;
architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
muzyczne i słowno-muzyczne;
sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;
audiowizualne (w tym filmowe).

Według autorstwa utworu:

utwór współautorski;
utwory połączone.

Prawo autorskie w orzecznictwie

W każdej indywidualnej sytuacji należy określić, czy dany przejaw twórczości może zostać uznany za utwór i korzystać z ochrony prawa autorskiego.

Poziom twórczości i niepowtarzalności są kluczowe dla ustalenia praw autora i możliwości ich ochrony.

Co warto zapamiętać?

Nie każdy przejaw twórczości spełnia warunki do uznania go za utwór i korzystania z ochrony;
Twórca nie musi spełniać żadnych formalności, aby uzyskać ochronę prawa autorskiego;
Powyższe zasady obowiązują na terytorium Polski, dlatego w każdym odrębnym przypadku należy określić najpierw właściwe dla danej sytuacji przepisy prawa.

Stan na dzień: 9 stycznia 2019 roku